Βεργίνα

Μεγάλος πεδινός οικισμός (υψόμ. 120 μ., 1.246 κάτ.) του νομού Ημαθίας. Αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου. Βρίσκεται σε απόσταση 12 χλμ. από τη Βέροια. Στη Β. βρίσκεται ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Μακεδονίας και όλης της Ελλάδας. Σε μια έκταση BA του χωριού υπάρχει μεγάλο νεκροταφείο τύμβων. Οι ανασκαφές των τελευταίων δεκαετιών έδειξαν ότι οι τάφοι των τύμβων χρονολογούνται στην πρώιμη εποχή του σιδήρου (10ος – 7ος αι. π.Χ.). Εκτός από τα πήλινα αγγεία που μαρτυρούν διατήρηση της εγχώριας κεραμικής παράδοσης και επιδράσεις από τη νότια Ελλάδα, οι νεκροί είχαν πλουσιότατα χάλκινα κοσμήματα, τα οποία συνδέουν τον πολιτισμό της Β. με πολιτισμούς της κεντρικής Ευρώπης. Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, πολλοί από τους τύμβους αυτούς ξαναχρησιμοποιήθηκαν από κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι έθαβαν τους νεκρούς τους είτε μέσα σε απλούς λάκκους είτε σε χτιστούς με πωρόλιθους τάφους, οι οποίοι κάποτε ήταν καμαρωτοί. Δύο πολύ αξιόλογοι για την αρχιτεκτονική τους καμαρωτοί τάφοι έχουν αποκαλυφθεί στην περιοχή· ο ένας από αυτούς έχει λαμπρή ιωνική πρόσοψη με ζωγραφιστή ζωφόρο και κλείνει στο εσωτερικό του θαυμάσιο μαρμάρινο θρόνο, γενικά δε η διατήρησή του είναι εξαιρετικά καλή. Εκτός από τους τάφους, οι ανασκαφές αποκάλυψαν ένα σημαντικότατο ελληνιστικό ανάκτορο διαστάσεων 104,5 x 88,5 μ. που φαίνεται ότι χτίστηκε την εποχή του Αντίγονου Γονατά (3ος αι. π.Χ.) καθώς και ένα πολύ μεγάλο κτίριο ελληνιστικής εποχής, που βρίσκεται Δ του ανακτόρου. Λείψανα του τείχους της ακρόπολης έχουν επισημανθεί στο ύψωμα που βρίσκεται Ν του ανακτόρου, ενώ στα άνδηρα Β του ανακτόρου αποκαλύπτονται τοίχοι ελληνιστικών κτιρίων. Επικρατεί η άποψη πως εδώ ήταν η πρωτεύουσα των Μακεδόνων Αιγαί. Η άποψη αυτή ενισχύθηκε από τις ανασκαφές του 1976, που οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η ταύτιση της Β. με τις Αιγές μπορούσε να βρει την αρχαιολογική της ενίσχυση από το γεγονός της βίαιης καταστροφής του νεκροταφείου, η οποία συσχετίζεται με τη σύληση των βασιλικών τάφων που βρέθηκαν εκεί από μισθοφόρους Γαλάτες που άφησε ως φρουρά ο Πύρρος, όταν το 274/3 π.Χ. κυρίευσε την παλιά πρωτεύουσα των Μακεδόνων. Η διαπίστωση αυτή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Μεγάλη Τούμπα της Β. έγινε ύστερα από αυτή την καταστροφή από τον Αντίγονο Γονατά, για να καλύψει τους συλημένους τάφους. Οι ανασκαφές του 1977, που έγιναν υπό την επίβλεψη του αείμνηστου αρχαιολόγου Μανόλη Ανδρόνικου, οδήγησαν στην αποκάλυψη –περίπου στο κέντρο της Τούμπας– μιας λίθινης κατασκευής. Στη συνέχεια, οι ανασκαφές οδήγησαν στην αποκάλυψη τάφου με τοιχογραφίες του 4ου αι. π.Χ. Σε μικρή απόσταση από τον τάφο αυτό βρέθηκε άλλος τάφος με θάλαμο 4,46 x 4,46 μ. και ύψος 5,3 μ. Στη μέση του θαλάμου, σε μικρή απόσταση από τον τοίχο, υπήρχε μαρμάρινη τετράγωνη σαρκοφάγος διαστάσεων 59 x 61,5 x 70 εκ. και κοντά της πλήθος από κτερίσματα, πολλά από τα οποία ήταν εξαίρετης τέχνης. Η σαρκοφάγος έκρυβε μέσα μία χρυσή λάρνακα, στολισμένη στις τρεις πλευρές της με αξιοσημείωτη κομψότητα. Μέσα στη λάρνακα υπήρχαν καμένα ανθρώπινα οστά. Πάνω τους βρισκόταν βαρύτιμο χρυσό στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς. Στον προθάλαμο του τάφου βρισκόταν μια άλλη σαρκοφάγος και κοντά της διάφορα αντικείμενα, πολλά από τα οποία χρυσά, όπως ένα στεφάνι από φύλλα και άνθη μυρτιάς. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια χρυσή λάρνακα, που είχε στο κάλυμμά της, όπως και η προηγούμενη, ένα αστέρι. Μέσα βρισκόταν ένα χρυσοπόρφυρο ύφασμα που κάλυπτε τα καμένα οστά και ένα μάλλον γυναικείο διάδημα λεπτής χρυσοχοϊκής τέχνης. Κατά την άποψη του Μανόλη Ανδρόνικου, οι δύο τάφοι, μέσα στον ίδιο τύμβο, και η τελειότητα της κατασκευής των κτερισμάτων τους, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για τον τάφο του Φιλίππου B’ και της Κλεοπάτρας, της τελευταίας συζύγου του, χωρίς να αποκλείεται και η άποψη, αν τα οστά της δεύτερης λάρνακας είναι αντρικά, να αποδειχτεί αληθινή η αμφισβητούμενη πληροφορία ότι η Ολυμπιάδα έθαψε στον ίδιο τάφο με τον Φίλιππο και τον δολοφόνο του. Τα ευρήματα των βασιλικών τάφων της Β. μαρτυρούν το υψηλό πολιτιστικό επίπεδο της Μακεδονίας αλλά και την άρρηκτη σύνδεσή της με τη γενικότερη ιστορική πορεία του ελληνισμού, από τα αρχαιότατα χρόνια έως την ακμή των ελληνιστικών χρόνων. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές των επόμενων ετών έφεραν στο φως περισσότερα ευρήματα, με σπουδαιότερα από αυτά το αρχαίο θέατρο της Β. (1982) και, πιο πρόσφατα, το ιερό της Κυβέλης (1990). Ασημένια κεφαλή Σειληνού από την κόσμηση ασημένιου αγγείου, που βρέθηκε στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας. Η μεγάλη χρυσή λάρνακα που βρέθηκε στη Βεργίνα. Οι τρεις πλευρές της είναι στολισμένες με ανθέμια και ρόδακες με ένθετη υαλόμαζα. Επιβλητικό είναι το κόσμημα του καλύμματος: γύρω από έναν κεντρικό ρόδακα εκτινάσσονται 16 ανισομεγέθεις ακτίνες, δημιουργώντας έτσι το γνωστό από μακεδονικές ασπίδες και νομίσματα αστρικό σύμβολο. Ο βασιλιάς Φίλιππος της Μακεδονίας· προσωπογραφία σκαλισμένη σε ελεφαντοστό. Βρέθηκε μαζί με άλλα τέσσερα ελεφαντοστέινα κεφάλια, μεταξύ των οποίων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ολυμπιάδας, στον ίδιο τάφο στη Βεργίνα. Χρονολογούνται στον 4o αι. π.Χ. Ευρήματα από τάφο της Βεργίνας. Ζωγραφική αναπαράσταση τάφου της Βεργίνας· λαμπρή ιωνική πρόσοψη με ζωγραφιστή ζωφόρο. Τμήμα του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας. Αργυρό δοχείο που βρέθηκε στον βασιλικό τάφο του Φιλίππου Β’, στις ανασκαφές της Βεργίνας (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»). Χρυσά ευρήματα της αρχαίας Βεργίνας. Άποψη της περιοχής του τάφου της Βεργίνας (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»). Το σύμβολο της Βεργίνας, το αστέρι με τις οκτώ ακτίνες (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).